آشنایی با گیتار

گیتار 

نوعی ساز زهی است که با پیک گیتار یا انگشت نواخته می‌شود و از این جهت که سیم‌های آن در اثر ارتعاش تولید صدا می‌کنند، به سازهای گروه کوردوفون یا زه‌صدا تعلق دارد. این ساز علاوه بر داشتن قدمت تاریخی قابل توجه (چه از لحاظ ساختار آن و چه از لحاظ تکنیک‌های نوازندگی) توانسته‌است هم‌گام با تحولات موسیقی غرب پیشرفت چشمگیری داشته باشد؛ که در نتیجه گونه‌های متفاوتی از آن بوجود آمده و هم اکنون جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهان دارد.

سیر تاریخی

واژه guitar در زبان انگلیسی، gitarre در آلمانی و guietare در فرانسوی همگی مشتق شده از واژه guitiarra در زبان اسپانیایی هستند که آن خود از واژه قیثاره در زبان عربی اندلسی مشتق شده است. این واژه نیز خود مشتق شده از واژه لاتین cithara است که نسبت آن به واژه κιθάρα kithara در یونانی باستان می‌رسد. این واژه یونانی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از واژه پارسی کهن سیه‌تار (سه‌تار) آمده است.

روایت‌های متفاوتی درمورد تاریخچه گیتار وجود دارد؛ عده‌ای بر این عقیده‌اند که گیتار از مصر سرچشمه گرفته است و عده‌ای نیز بر این نظرند که آن از سیتارا یونانی-آشوری (Greek Assyrian Cithara) که به وسیله رومی‌ها به اسپانیا آورده شده گرفته شده است. گیتار نتیجه تحول لوت در اروپا است. لوت نیز خود تحول یافته عود و بربط است. گفته می‌شود زریاب نامی عود را به اندلس آورد و از آن پس این ساز در اسپانیا و دیگر مناطق آسیا رایج شد.

در زمان حکومت اسلام در اسپانیا، این ساز توسط زریاب دارابگردی و چند تن از شاگردانش به اندلس برده شد. در آن زمان به گیتار، کیتارا یا قیتارا می‌گفتند و نام کنونی آن برگرفته از همین نام است. در واقع وجود پسوند تار در نام گیتار می‌تواند موید این باشد که گیتار سازی ایرانی است.

زریاب در ابتدا در اسپانیا شروع به آموزش گیتار کرد و مدرسه موسیقی خود را در زمان عباسیان در آندلس بنا کرد.

جد بزرگ تمام سازهایی که ما به عنوان کوردوفون از آنها یاد کردیم یک کمان موسیقی است که تنها یک سیم ساده به دو سر آن متصل بوده است که با کشیدن و رها کردن سیم صدایی در کمان ایجاد می‌شده و این صدا به وسیله یک تقویت کننده صوت که به آن متصل بوده تقویت می‌شده است. ازآنجاکه این سیم تنها یک صدای ساده ایجاد می‌کرده برای داشتن چندین صدا ابتدا یک سیم دیگر و سپس چندین سیم به اندازه‌های کوتاه‌تر به کمان بسته شده و از این طریق چندین صدا تولید گردیده است. ازدیاد این سیم‌ها و افزوده شدن یک جعبه تشدید صوت منجر به اختراع چنگ کمانی (Harp Arquee) گردید. سپس سازی متشکل از مجموعه‌ای از سیم‌ها به نام لیر ظهور کرد که در آن سیم‌هایی به طول مساوی کار گذاشته شده بود. یونانی‌ها دو نوع لیر داشتند، یکی به نام لیرا و دیگری به نام کیتارا؛ کیتارا به وسیله رومی‌ها تغییرشکل یافت؛ نام گیتار نیز از همین کلمه گرفته شده است. بعدها رومی‌ها برای نخستین بار سازهایی چون پاندورا Pandora و فیدیکولا Fidicula را نواختند و از این راه آلات کوردوفن در تمام اروپا رواج یافت؛ درواقع نخستین گیتارهای واقعی در آغاز دوره رنسانس به ظهور رسید؛ این گیتارها به دلیل داشتن بدنه‌ای باریک و شکلی مدور متمایز بودند. به تدریج در قرن‌های چهارده و پانزده پسوندهای موریسکا و لاتینا حذف شد و در سراسر اروپا آلات موسیقی خانواده گیتار با اسم‌هایی از قبیل: گیتارا، گیترنه، گیترن (Giteren) سازی سیمی مفتولی و منسوخ شده شبیه به گیتار که به زبان فرانسوی گیترنه و به زبان اسپانیایی گیتارا گفته می‌شد) و شیتارا معین شدند. در همان زمان گروه زیادی از سازهای خانواده کوردوفن، با اسم‌هایی از قبیل: ویهوئلا در اسپانیا و ویولا (Viola) در ایتالیا خوانده می‌شدند، که بعضی از این سازها با آرشه (de arco)، بعضی با مضراب (de penola) و بعضی دیگر هم با انگشت (de mano) نواخته می‌شدند. بعدها از ویهوئلای انگشتی (Vihuela de mano) نوعی گیتار به وجود می‌آید. درطی قرن‌های چهارده و پانزده در شکل گیتار و ویهوئلای انگشتی تغییرات قابل توجه‌ای به وجود می‌آید، به تدریج در پهلوهای آنها فرورفتگی ایجاد می‌شود و در قرن شانزده هر دو ساز آشکارا شبیه گیتار می‌شوند. در قرن شانزده این دو ساز در اسپانیا بسیار رایج بودند و نوازندگی با انگشت به حدی عمومیت پیدا کرد که پسوند انگشت (de mano) در این کشور به کلی از اسم این سازها حذف شد. از آن پس گیتار بدنه‌ای بزرگ‌تر .

 

نوعی ساز زهی است که با پیک گیتار یا انگشت نواخته می‌شود و از این جهت که سیم‌های آن در اثر ارتعاش تولید صدا می‌کنند، به سازهای گروه کوردوفون یا زه‌صدا تعلق دارد. این ساز علاوه بر داشتن قدمت تاریخی قابل توجه (چه از لحاظ ساختار آن و چه از لحاظ تکنیک‌های نوازندگی) توانسته‌است هم‌گام با تحولات موسیقی غرب پیشرفت چشمگیری داشته باشد؛ که در نتیجه گونه‌های متفاوتی از آن بوجود آمده و هم اکنون جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهان دارد.

اجزای گیتار

همان‌طور که در عکس ملاحظه می‌کنید، گونه‌های مختلف گیتار ممکن است شامل اجزای متفاوتی باشند، یا شکل اجزاء یا جنس آن‌ها با هم فرق داشته باشند. اما نهایتاً اجزای موجود در همهٔ انواع گیتارها همین‌ها هستند.

1)      سردسته

2)      خرک

3)      هد

4)    فرت

5)      Truss Rod

6)      Inlyse 

7)      دسته

8)     پاشنه

9)      پیکاپ ها

10)  قسمت‌های مربوط به مدار الکتریکی

11)  خرک پایینی

12)  صفحه پیک گارد

13)  صفحه پشتی

14)  صفحه جلویی

15)  قسمت‌های جانبی

16)   دریچه خروج صدا

17)  سیم‌ها

18)  saddle

19)  فرت بورد

انتخاب گیتار بستگی به  سبک شما دارد.گیتار، از نظر ساختار به انواع مختلفی تقسیم می شود. البته ساختار کلی اکثر گیتارها شبیه هم هستند. مثلا بیشتر آنها ۶ سیم دارند (بعضی گیتارهای ۱۲ سیمی هم وجود دارند). پیچ هایی به نام پیچ کوک در تمام گیتارها مشاهده میشود. دسته گیتار توسط خطوطی به نام فِرِت به قسمتهای مساوی از نظر فاصله موسیقیایی تقسیم میشوند.

اما از نظر جنس صدا و سبک مورد استفاده، در انواع مختلفی وجود دارند.

گیتار از نظر ساختار بر دو نوع کلی گیتار آکوستیک و گیتار الکتریک  تقسیم میشود.

گیتار آکوستیک

صدای ارتعاشات سیم ها در این نوع گیتارها از جعبه صدا (که از جنس چوب است) و بطور طبیعی تقویت می شود. گیتار آکوستیک نیز بر اساس ساختار بر دو نوع است نایلونی و فلزی.

1. گیتار آکوستیک نایلونی

در این نوع گیتار ۳ سیم بالایی فلزی و ۳ سیم پایینی نایلونی است. از این گیتار در سبک های کلاسیک، فلامنکو همچنین پاپ استفاده می شود و به همین خاطر به آن گیتار کلاسیک و یا گیتار فلامنکو (اسپانیش) نیز گفته می شود. گیتار آکوستیک نایلونی معمولا دارای ۶ سیم و ۱۲ نیم پرده یا باره می باشد.

گیتار فلامنکو از نظر ساختار شبیه گیتار کلاسیک است اما صدای گیتار اسپانیش(یا فلامنکو) کمی تفاوت دارد و زنگدارتر است.

2. گیتار آکوستیک فلزی

 هر ۶ سیم این گیتار فلزی است و اصطلاحا به آن گیتار آکوستیک نیز می گویند. از گیتار آکوستیک بیشتر در سبکهای جز، بلوز، کانتری و راک استفاده می شود. این نوع گیتار عموما دارای ۱۴ نیم پرده است و صدای خشن تر، تیز تر و شفاف تری دارد.

برای نواختن این نوع گیتار از پیک بجای انگشت استفاده می شود.

برخی گیتارها (چه گیتار کلاسیک و چه آکوستیک) نیز بیشتر برای نواختن ملودی به کار می روند و می توان از آنها تا ۲۰ نیم پرده استفاده کرد.بدین منظور قسمتی از بدنه گیتار را برش می دهند و اصطلاحا به آن گیتار  Cutaway می گویند.

 گیتار الکتریک

ارتعاشات سیم های گیتار الکتریک از طریق پیکاپ به بلندگوهای الکتریکی (یا آمپلی فایر) می رسد و در آنجا تقویت می شود. تمام سیم های این گیتار فلزی است و دارای ۲۱ تا ۲۴ نیم پرده است. استفاده از این ساز در موسیقی از دهه ۱۹۳۰ آغاز شد. گیتار الکتریک در سبک های مختلفی چون متال، جاز، بلوز، راک و پاپ بکار می رود.

گیتار بیس (Bass) 

گیتار بیس یا گیتار باس نقش همراهی کننده داشته و تولید صداهای بم می کند و مانند گیتار الکتریک دارای سیم های فلزی است و از پیکاپ و آمپلی فایر جهت تقویت صدا استفاده می کند. گیتار بیس معمولا ۴ سیم دارد.